Metody pracy

Metoda NDT-Bobath (Neurodevelopmental Treatment Bobath)
Twórcami koncepcji było małżeństwo Karl i Berta Bobathowie w latach 40 ubiegłego stulecia, od nazwiska których metoda wzięła swoją nazwę. Następnie została ona rozszerzona i przystosowana do pracy z dziećmi i niemowlętami prze Mary Quinton i Elizabeth Koeng, przez co została przekształcona w koncepcję neurorozwojową.

Podstawą usprawniania według Bobathów jest wnikliwa analiza możliwości ruchowych i problemów dziecka w celu dobrania i zastosowania odpowiednich technik wspomagania. Terapia ma na celu ułatwianie wykonania lub skorygowania wzorców ruchowych niezbędnych dla poprawy funkcjonowania w życiu codziennym.

Istotą koncepcji NDT-Bobath było i jest interdyscyplinarne podejście do rozwiązywania problemów dziecka z zaburzeniami funkcji ruchowych wynikających z uszkodzenia ośrodkowego układu nerwowego z uwzględnieniem osobniczych różnic w: budowie i funkcjonowaniu organizmu, osobowości, zdolności poznawczych oraz barier środowiskowych wpływającym na możliwość uczestniczenia w codziennym życiu. (Berlin 2004)

Główne założenia metody obejmują

Normalizację napięcia mięśniowego
Hamowanie przetrwałych i nieprawidłowych reakcji odruchowych
Wyzwalanie i prowadzenie ruchu z punktów kluczowych (głowa, obręcz barkowa i miedniczna) w formie zbliżonej jak najbardziej do prawidłowej
Utrwalanie zdobytych umiejętności w funkcji życia codziennego

W trakcie badania zwraca się uwagę na jakość i różnorodność wykonywanych ruchów, napięcie mięśniowe i pracę antygrawitacyjną. Badanie i analiza wyników ma na celu wczesne wykrycie nieprawidłowości rozwojowych oraz mózgowego porażenia dziecięcego (mpdz). Wczesne rozpoznawanie zaburzeń rozwojowych, daje szanse na szybkie rozpoczęcie usprawniania i dobre efekty terapii. Prawidłowa i systematycznie prowadzona terapia powinna zapobiec przykurczom i deformacjom (nawet w ciężkich przypadkach). Najlepsze rezultaty osiąga się we wczesnym okresie życia, gdy plastyczność mózgu niemowlęcia jest największa.

Metoda Integracji Sensorycznej (SI)
Twórca teorii i metody integracji sensorycznej jest A.J.Ayres, psycholog i terapeuta zajęciowy. W oparciu o wiedzę z zakresu neurobiologii, pedagogiki oraz psychologii, opracowuje szczegółową teorię rozwoju integracji sensorycznej i jej rolę w rozwoju dziecka.

Ayres definiuje integracje sensoryczna jako proces dzięki, któremu mózg otrzymując informację ze wszystkich zmysłów segregując, rozpoznając, interpretując i integrując ze sobą i wcześniejszymi doświadczeniami odpowiada adekwatna reakcją. Autorka stworzyła zestaw 18 testów SI (Południowo Kalifornijski Test Integracji Sensorycznej), które służą do wykrycia zaburzeń w funkcjonowaniu zmysłów przyczyniających się do problemów w uczeniu się. Istota terapii polega na dostarczeniu określonej ilości bodźców (zwłaszcza przedsionkowych, dotykowych oraz proprioreceptywnych), powiązanych z różnymi zadaniami ruchowymi w celu lepszego przetwarzania oraz adaptowania się do nich. Podczas zajęć podobnie jak w terapii Bobath dziecko nie uczy się konkretnych umiejętności ruchowych lecz poprawia wzajemna współpracę swoich zmysłów. Co w konsekwencji prowadzi do: poprawy reakcji równoważnych, normalizacji napięcia mięśniowego, lepszego funkcjonowania motoryki dużej i małej.

Ćwiczenia dobierane są indywidualnie do dziecka (jego umiejętności ruchowych), nie mogą być zbyt łatwe ani za trudne. Takie utrzymywanie zadań na granicy możliwości dziecka- sprzyja lepszej organizacji ośrodkowego układu nerwowego, poprawia sprawność motoryczną oraz emocjonalna, ma wpływ na funkcje językowe oraz poznawcze ale przede wszystkim podnosi efektywność uczenia się. Zajęcia mają charakter zabawy terapeutycznej. Do ćwiczeń używa się dużo pomocy i sprzętów (m.in. huśtawek, piłek, wałków), aby zwiększyć ich efektywność i dodatkowo zmotywować dziecko do działania.

PNF - Proprioreceptive Neuromuscular Facilitation (torowanie nerwowo-mięśniowe)
Koncepcja powstała w 1946 roku w kaliforni a twórcami jej byli neurofizjolog Herman Kabat oraz fizjoterapeutka Maggie Knott.

PNF jest metodą usprawniania, która posiada własną filozofię i określone zasady pracy z pacjentem. Celem terapii jest Praca Nad Funkcją, którą pacjent ma zaburzoną i o wyborze której sam decyduje. Podejście do pacjenta w tej metodzie jest globalne, wykorzystując silne okolice ciała by przez zjawisko irradiacji oddziaływać na osłabione mięśnie. Umożliwia to całkowite wykorzystanie potencjału ćwiczącego i zwiększenie jego motywacji do dalszej pracy, a co najważniejsze zapewnia bezbolesną pracę. Podstawową zasadą pracy według tej metody jest pozytywne nastawienie chorego (possitiv approache).O celach terapii bliższych i tych dalszych decyduje pacjent. Terapeuta przez odpowiednie dobranie wzorców ruchowych oraz technik pracy umożliwia odbudowę danej funkcji, wpływając również na siłę mięśniową, normalizację napięcia mięśniowego czy zakresy ruchów. Metodę ta wykorzystuje się zarówno w pracy z dorosłymi jak i dziećmi. Ci młodsi pacjenci potrzebują jednak więcej motywacji i zorganizowania zabawowych warunków terapii, w myśl zasady People Need Fun :) (ludzie potrzebują zabawy).

Metoda Halliwick
Twórcą metody był James McMillan hydroinżynier oraz pasjonat pływania, który korzystając z doświadczenia medycznego Karla i Berty Bobath opracował swój system nauczania pływania osób niepełnosprawnych.

Głównym założeniem koncepcji jest oswojenie się osoby niepełnosprawnej z wodą, tak aby czuła się w niej bezpieczna i zadowolona („water happiness”).Następnie krok po kroku osiąganie w wodzie coraz większej niezależności oraz zdobywanie umiejętności pływackich w określonej kolejności.

Zajęcia według założeń Mc Millana najczęściej odbywają się w grupach i nie wykorzystuje się pomocy sprzętu ułatwiającego utrzymywanie się na powierzchni. Ważne aby wszystkie osoby były na tym samym etapie nauczania. W terapii stosowane jest wiele gier i zabaw, które są tak skonstruowane aby nauczać i doskonalić poszczególne elementy zachowania się w środowisku wodnym. Terapia wg. Metody Halliwick prowadzona jest według 10 punktowego programu:

Fazy nauczania	Program 10-punktowy
Przystosowanie psychiczne (oswojenie z wodą)	1. Adaptacja do środowiska wodnego 2. Uwolnienie niezależność
Kontrola równowagi	3. Kontrola rotacji wokół osi poprzecznej ciała 4. Kontrola rotacji wokół osi strzałkowej 5. Kontrola rotacji wokół osi podłużnej ciała 6. Kontrola rotacji łączonej 7. Wypór (wypłynięcie w górę) 8. Równowaga w bezruchu
Poruszanie się	9. Ślizg z turbulencjami 10. Proste przemieszczanie się i podstawowy styl pływacki

Pracując według omawianej metody można uzyskać efekty terapii takie jak:

Poprawa zakresów ruchomości w stawach
Wzmocnienie siły mięśniowej w osłabionych partiach
Normalizacja napięcia mięśniowego
Zmniejszenie dolegliwości bólowych
Poprawa stanu psycho-fizycznego

Wiele osób niepełnosprawnych pracujących wg. tej koncepcji, dopiero w wodzie jest w stanie wykonywać ruchy oraz przemieszczać się, co jest niemożliwe na lądzie.

Reasumując metoda Halliwick jest sposobem nauczania pływania, ale także uzupełnieniem rehabilitacji ruchowej (przez odpowiednio dobrane pozycje oraz ćwiczenia) ułatwiając lub utrudniając ruchy wykorzystując właściwości tego środowiska. A jej główne założenia tj. stopniowe usamodzielnianie oraz dążenie do osiągnięcia zadowolenia z przebywania w wodzie, sprawia iż zajęcia są atrakcyjne oraz lubiane zarówno przez dzieci jak i osoby dorosłe.

Bibliografia:
1. Nowotny J. (red.). (2005). Podstawy fizjoterapii cz. 3. Kraków: KASPER
2. Materiały z kursu podstawowego NDT-Bobath, Kraków 2012
3. Materiały z kursu podstawowego koncepcji Halliwick, Proszówki 2011
4. Materiały z kursu podstawowego PNF, Ostrowiec Św. 2009
5. Materiały z kursów I i II stopnia Integracji Sensorycznej, Rzeszów 2011